Postanowiłem napisać skróconą historie ewolucji Video. Jako iż jestem entuzjastą technologii audio wizualnych podziele sie z użytkownikami forum informacjami na ten temat zebranymi w prosty sposob.
Prekursorem tasmy Video jest system VERA. Opracowany w 1952 roku przez korporacje BBC. System uzywal nieruchomych glowic odczytujacych tasme nawinieta na szpule. Ze wzgledu na glowice tasma musiala poruszac sie z zawrotnymi predkosciami, ponad 5 (PIĘĆ) metrów na sekunde. To sprawialo ze na 52centymetrowej srednicy szpuli mozna bylo nagrac 15 minut 402 liniowego czarnobialego obrazu. W ciagu 6 lat ulepszona VERA umozliwila nagrywanie 625 liniowego obrazu PAL/SECAM, lecz wymagalo to jeszcze szybsze przesuwanie tasmy.
Smierc formatu datowana jest na przejscie przez organizacje BBC na nowy system w 1958 roku.
A byl to Quadruplex. Opracowany w 1956 roku przez firme Ampex z kaliforni.
Format byl rewolucyjny, po raz pierwszy zastosowano 4 ruchome obracajace sie z predkoscia 14000RPG glowice, ktore z niewielkimi modyfikacjami uzywane sa do dzisiaj. Tasma rowniez byla dostarczana na szpulach. Miala 2 cale, na szpuli miescilo sie 1.5km tasmy co wystarczalo na 1 godzine nagrania.
Quadruplex wymyslilo kilku wybitnych i znanych inzynierow : miedzyinnymi Ray Dolby. Ktory pozniej stworzyl Dolby Laboratories.
Nastepny krok milowy datowany jest na rok 1965, Ampex rozwijajac swoja technologie stworzylo standard tasmy video Typ A. Ktory niestety nie otrzymal od organizacji FCC certyfikacji i niebyl szeroko uzywany w przemysle telewizyjnym. Natomiast wyznaczyl przyszlosc dla wiekszosci nowych formatow stosujac 1 calowa tasme video (wciaz nawinieta na szpule).
I tu dochodzimy to pierwszego wielkiego wystepu firmy Sony.
W 1969 roku Sony Corporation zaprezentowala U-Matic. Tasme video zamknieta w kasecie. Miala rewolucyjne parametry jak na tamte czasy. Byla tak doskonala ze udoskonalano i uzywano jej przez 30 lat. Minelo 37 lat a kazda szanujaca sie stacja telewizyjna ma na stanie w dalszym ciagu rekordery U-Matic. Ciekawostka jest fakt iz byla to pierwsza tasma ktora umozliwiala przenoszenie cyfrowego dzwieku, dzieki konwerterowi PCM, uzywano jej jako masterów dla plyt CD.
Pierwszym szeroko znanym formatem domowym byl VCR (Video Casette Recording, to nie blad). Zaprezentowany przez firme Philips w 1972 roku. Format jest uznawany za prekursora VHS, rozwijany bardzo dlugo przez firme Philips, doczekal sie wersji LP (Long Play), pierwszy domowy odtwarzacz nazywal sie N1500 i kosztowal 600 funtow (tyle co male auto). Mimo wielu wad, system byl rewolucyjny i popchnal do przodu caly przemysl Video.
1975 - Betamax...wielki zwyciezca, i wielki przegrany...
Jest rok 1975, Sony po wielkim sukcesie U-Matic przygotowalo jego nastepce przeznaczonego dla uzytkownika domowego. Betamax.
Byl rewelacja sama w sobie. Sony uznalo iz format jest tak rewolucyjny ze tylko niewielu bedzie produkowac jego peryferia i urzadzenia, ogromne koszta licencji sprawily ze JVC i Matsushita odlaczyly sie od grupy i postanowili stworzyc wlasny format. Ale o tym pozniej.
Drugi gwozdz do trumny to odmowna decyzja Sony na prosbe organizacji RCA o stworzenie wersji Long Play (4 godziny). Sony stwierdzilo iz taki zabieg obnizyl by znaczaco jakosc nagrania (i mial racje). JVC ze swoim VHS niemialo z tym problemu...
Wielkim zwyciestwem Betamax bylo wygranie z Universal Studios przed sadem najwyzszym USA sprawy, w ktorej chodzilo o przyszlosc WSZYSTKICH formatow video. Chodzilo o prawo obywatela do nagrywania Video. Sad orzekl iz kazdy obywatel ma prawo nagrywać video w osobistych i nieszkodliwych celach. Od tego momentu nagrywanie stalo sie legalne.
Kolejna wygrana Betamax'u to Betacam. Format profesjonalny. Uzywany do dzisiaj do Elektronicznej wymiany Newsów.
Wersja profesjonalna VHS zwana MII nie wytrzymala konkurencji i umarla bardzo szybko.
Betamax ewoluowal w wiele znanych formatow, od BetaHiFi (ktory jako pierwszy nagrywal sygnal komponentowy NTSC (Luminancja i Chrominancja). I tak powstal pierwszy znak technologiczny : "HiFi Ready"
Ostatnia rewolucja Beta bylo SuperBeta, format 800 liniowy.
Wszystkie te rewolucje zostaly po mniej wiecej roku skopiowane przez układ JVC. I wypuszczone pod innymi nazwami (BetaHiFi- VHS HQ, SuperBeta = SuperVHS).
Podsumowując, Beta ze swoja o wiele lepsza jakoscia obrazu przegrala z VHS, ktory produkowany przez 40 niezaleznych firm (wobec 12) byl bardziej dostepny. O dziwo w Europie, a szczegolnie w wielkiej Brytanii Beta odnosila ogromny sukces, przejmujac 1/3 rynku Video na dlugie lata. Sony probowalo nadrabiac bledy, wypuszczajac udoskonalone wersje, w tym 3 i pol godzinna tasme. Jednak nic nie bylo w stanie powstrzymac VHS na ktorym zaczeto wydawac filmy pornograficzne, niezwykle popularne w latach 80tych. Na Becie takich filmow niebylo gdyz Sony zabronilo wydawania takich produkcji.
Wojna trwala 13 lat. Sony poddalo sie, konczac produkcje BetaMax w 1988 roku.
W 1976 roku Niemiecka firma Bosch zaprezentowalo tasme video Typ B. Wzorowana na typie A. Niestety tasma ta miala ogromne ograniczenia (naprzyklad brak stop klatki
). Format umarl cicho i bezbolesnie.
Typ C zaprezentowany przez koalicje Ampex i Sony pod koniec 1976 roku stal sie przemyslowym standardem do 1983 roku. Zastapil Quadruplex. A jego niewiarygodna, porownywalna z sygnalem komponentowym (mimo iz byl to format kompozytowy) jakosc obrazu sprawila ze Typ C stal sie standardem video tasmy szpulowej. W 1983 zastapila go profesjonalna wersja BetaMax zwana Betacam. Zapewniajaca jeszcze lepsza jakosc obrazu.
Wrzesien 1976 to czas pokazania przez JVC i Matsushita formatu VHS.
System pelen niedoskonalosci, lecz niezwykle adaptowalny. Umozliwiajacy przechowywanie nagran w wielu formatach. Produkowany i udoskonalany, przez koalicje 40 glownych czlonkow. (od 1988 roku rowniez przez Sony). Wielce ustandaryzowana. Przyjmowana przez wiekszosc krajow swiata. Standard otwarty. Niezwykle dlugi czas nagrania (368 metrowa tasma pozwalala na zapisanie 4 godzin w trybie SP). Ewoluowala w VHS-HQ, SVHS, VHS-C i MII, jednak te formaty nieprzyjely sie zbyt dobrze w porownaniu do typowego VHS.
Zwyciezca pierwszej wielkiej wojny formatow.
Rok 1978 przeszedl niezauwazenie dla wojny formatow, jednak byl to rok znaczacy. Pojawil sie bowiem pierwszy komercyjny dysk optyczny na ktorym przechowywano obraz, mowa o DiscoVision. Patent przypadl nieznanej firmie MCA. Ktora rozpoczela promowanie swojego formatu. Robila to jednak nieudolnie do czasu w ktorym pojawila sie firma Pioneer, pierwszym popularnym produktem Pioneer byl odtwarzacz zwany Laser Videodisc player. Ktory rozpromowal Discovision jako Laserdisc, ktory stal sie ogromnym hitem w Japonii. Oraz pozadanym standardem w USA. Laserdisc oferowal bardzo dobra jakosc obrazu, zupelnie nieporownywalna z niczym co do tej pory bylo na rynku. Wada to brak mozliwosci nagrywania. Jednak Laserdisc stal sie ulubionym standardem Videofili na calym swiecie przez lata. Format byl rozwijany, powstaly jego liczne mutacje, od Squeeze LD po CRV (jeden dysk CRV wazyl prawie kilogram).
Dzisiaj Laserdisc jest poszukiwany przez kolekcjonerow na calym swiecie, a niektore tytuly jak BladeRunner dochodza do 700$ na aukcjach internetowych.
W 1979 roku pojawila sie totalna porazka firm Philips, Grundig i Bang & Olufsen. Mowa o Video 2000, systemie stworzonym by walczyc w "wielkiej wojnie formatów". Efekt byl porazajacy. System nie wyszedl nawet poza europe. Pojawilo sie zaledwie kilka odtwarzaczy/rekorderow ktore nieuzyskaly zadnej popularnosci. Technologicznie lepsza (pojawila sie 3 lata pozniej), nie zdolala jednak dorownac glownym atutom dominujacych technologii (Betamax i VHS). Glowna przyczyna smierci tego formatu byl system DTF, ktory mial byc rewolucyjny a okazal sie niedokonczony, powodujacy niekompatybilnosc sprzetu (kaseta nagrana na jednym rekorderze niebyla prawidlowo odtwarzana w drugim).
W roku 1981 RCA postanowilo konkurowac z Laserdisc wypuszczajac SelectaVision. Niezwykle kuriozalne dyski analogowe, na ktorych obraz byl przechowywany w bardzo zblizony sposob do starozytnych adapterow. Dysk kladlo sie na ruchomej tacy, a na nim opuszczalo sie specjalna igle ktora odczytywala obraz i dzwiek. Dzisiaj dyski CED to biale kruki. A ukazalo sie na nim tylko kilkadziesiat tytulow. Ostatnim byla The Jevel of the Nile z Michaelem Douglasem.
W 1982 roku pojawil sie format Mini systemu VHS, czyli VHS-C.
Nie zmieniono praktycznie nic, poza miniaturyzacja kasety, tasmy i rekorderow. JVC pozazdroscil Becie kamer video. A kasety VHS byly poprostu za duze, problem ten mial rozwiazac VHS-C. Nie rozwiazal. Miniaturyzacja pogorszyla obraz. I nawet pozniejsze wypuszczenie S-VHS-C nie pomoglo gdyz na rynku krolowal juz Hi8 od Sony.
Profesjonalny format "M", wyprodukowany przez Matsushita i RCA mial byc konkurencja dla Betacam. Niebyl. Umarl po dwoch latach i praktycznie o nim zapomniano. Jakosc M, byla bardzo dobra dzieki zapisowi komponentowemu. Jednak na jednej tasmie miescilo sie tylko 20 minut materialu.
W 1983 roku JVC Japan, zaprezentowalo VHD (Video High Density). Ktore bylo swojego rodzaju ewolucja SelectaVision. Dyski przechowywane w kasetce wkladalo sie do odtwarzacza ktory wyjmowal z kasetki dysk, i wypluwal ja spowrotem.
Odczytywanie przebiegalo podobnie co w SelectaVision, elektroda dotykala powierzchni dysku odczytujac roznice w pojemnosci.
Rok 1985 nalezy do Video8, format wynaleziony przez Sony, stal sie absolutnym standardem dla kamkoderow na nastepne 15 lat. Sam w sobie laczyl niezwykle mozliwosci Betamax z brakiem jego wad.
Wkrotce ewoluowal w wersje Hi8. A pozniej w wersje ED, XD, Digital8.
Video8 uzywany jest do dzis w wersji cyfrowej kodeka MiniDV (na tasmie Hi
.
Format ten byl dobry zarowno dla zastosowan domowych, jak i profesjonalistow. Jest to ogromny sukces Sony i Betamax. Krok milowy na rynku kamer i video filmowania.
MII (Panasonic M2) bylo ewolucyjna wersja VHS, zaprezentowana przez Panasonic w 1986. Uzywane krotko przez NBC, NHK i PBC zebralo mnostwo krytycznych opinii. M2 mialo powazne bledy konstrukcyjne ktore niejednego dobrego reportera pozbawilo nagrody Pulitzera. Nagrywanie na M2 bylo bowiem losowe, mogles otrzymac material dobrej jakosci, a mogles wrocic z nic niewarta sieczka ze wzgledu na awarie serwo mechanizmow kamer M2. Porazka.
Rok 1986 przyniosl jeszcze jedno wazne wydarzenie. Kolejny produkt niedocenianej dzis firmy Sony. Mowa o promowanym przez SMPTE standardzie "D1". Pierwszy prawdziwy format cyfrowy, pomimo iz juz wczesniej "costam kombinowano" nigdy jeszcze nie pojawil sie w pelni cyfrowy standard. D1 to nieskompresowany komponentowy sygnal video, enkodowany w YCbCr 4:2:2 (po modyfikacjach uzywany do dzisiaj), uzywajacy formatu rastrowego CCIR 601. Cyfrowy dzwiek przesylany byl w PCM i co ciekawostka czasem uzywal osobnej kasety. A zatem na system D1 skladaly sie dwa nosniki. Na najwiekszej kasecie D1 miescilo sie 94 minuty cyfrowego obrazu video. D1 bylo niewyobrazalnie drogie, wymagalo ogromnych zmian w infrastrukturze, lecz jakosc oferowanego obrazu i bardzo szybka ewolucja sprawily ze nawet do dzis jest uzywany.
W roku 1987 pojawilo sie wspomniane wczesniej S-VHS, oferujace 160 linii wiecej niz klasyczne VHS oraz 60% wzrost luminancji osiagniety przez zwiekszenie czestotliwosci.
S-VHS byl drogi, nawet bardzo. Uzyskal jednak niewielka rzesze zwolennikow. A wsrod mniej zamoznych uzytkownikow krazyly legendy o niewiarygodnej jakosci S-VHS. Pozostawaly one w sferze marzen wielu z nas, zaczynajacych interesowac sie HiFi w tamtych czasach. (naprzyklad mnie :>) Rekordery S-VHS mozna bylo kupic az do 2005 roku, kiedy to ostatnia firma (Matsushita - Panasonic) przestala je produkowac. Wkrotce kiedy nie przekonano sie iz S-VHS nie wygra wojny o format HiFi inzynierowie postanowili zaadaptowac go do kamer recznych gdzie poniosl jeszcze bardziej druzgoczaca kleske.
W 1988 roku pojawila sie ewolucyjna wersja standardu D1, nazwana (tak zgadliscie) D2.
Na zlecenie SMPTE firma Ampex miala sprawic ze rewolucyjny format D1 od Sony stanie sie tanszy i bardziej dostepny.
Ampex poltora roku zajelo wymyslenie jak to zrobic. Efekt byl dosc drastyczny, ale zadowalajacy. Postanowiono zrezygnowac z samplowania sygnalu komponentowego na rzecz w pelni enkodowanego w PAL lub NTSC sygnalu kompozytowego zapisywanego bezposrednio na tasmie magnetycznej. Efektem bylo stworzenie cyfrowego kompozytu.
D2 nie wymagalo zmiany calej infrastruktury na cyfrowa ze wzgledu na wspomniane wyjscie kompozytowe. Dzwiek pozostal w PCM, bez zmian w stosunku do D1.
Wkrotce potem walke podjal Panasonic. Produkujac D3.
D3 mialo o wiele lepsze parametry od D2, mimo iz wciaz uzywalo sygnalu kompozytowego. Sygnal video byl samplowany na czterokrotnej czestotliwosci subkarriera koloru, 8 bitow na sample.
Czterokanalowy dzwiek o jakosci 48khz , 16-20bitow w dalszym ciagu w PCM. Bitrate tego calkowicie bezstratnego formatu wynosil 143mbit.
Wkrotce po zaprezentowaniu standardu pojawily sie kamery telewizyjne jego uzywajace, i do dzisiaj sa to JEDYNIE w historii kamery oferujace bezstratne nagrywanie.
Za sprawa Sony, Philips, Matsushita i JVC w roku 1993 pojawil sie pierwszy popularny format dysków Video. A mianowicie Video CD, ktory byl bezposrednia ewolucja formatu CD Video ktory zaprezentowano lecz nie wypuszczono w roku 1980. CD Video byl hybrydowy, analogowo-cyfrowy. Video CD w pelni cyfrowy.
Wykozystywal innowacyjna kompresje MPEG oraz dosc tanie w produkcji zwykle krazki CD. Maksymalna rozdzielczosc nieimponowala. Lecz 352 × 288 byla wystarczajaco konkurencyjna dla panujacego VHS by ukrasc mu kawalek rynku. VideoCD uzyskalo ogromna popularnosc ze wzgledu na swoja niska cene i zadowalajaca jakosc obrazu, oraz kompatybilnosc z Karaoke ktore zyskiwalo coraz wiecej wielbicieli na calym swiecie. W pozniejszym okresie ewoluowalo w SuperVideoCD.
Rok 1994 to czas w ktorym notujemy pierwsze pojawienie sie nazewnictwa Standard Definition TV, High Definition TV. Znowu za sprawa Panasonic oraz jego ewolucyjnego D5. Zwanego tez D3 HD.
D5 uzywal tych samych podstaw co D3, jednak mial juz kompresje 4:1,
i jak na HDTV przystalo pozwalal utrwalac material o rozdzielczosciach 720 linii progresywnie i 1080 linii z przeplotem. Tak tak, to Panasonic i format D5 wyznaczyl te wartosci. Dzwiek PCM pozostal, jednak podwojono liczbe kanalow do 8miu.
Wiele fimow, szczegolnie niskobudzetowych jest nagrywanych w dalszym ciagu na tasmach D5. Ktore sa o wiele tansze niz S16-2k na ktorym nagrywa sie wysoko budzetowe produkcje filmowe. Najwazniejsze jednak jest to ze dane HD zapisane na D5 moga byc edytowane dzisiaj na zwyklych pecetach. A wiec sprzet do produkcji filmowej jest dziesiecio krotnie tanszy niz w przypadku hollywoodzkich urzadzen. Mimo iz juz w 1980 roku rejestrowano filmy w HD za pomoca enkodowania wymyslonego przez NHK zwanego MUSE. To dopiero tani D5 sprawil ze od 1994 roku wszystkie filmy krecone sa w HD.
W 1994 pojawil sie jeszcze przed ostatni zryw JVC i jego VHS, a mianowicie W-VHS. Ktory o dziwo wykozystywal wspomniany system MUSE do zapisywania materialu HD o rozdzielczosci 1180 linii na metalicznej tasmie ukrytej w zwyklej kasecie VHS. Umarl smiercia przedwczesna...
Rok 1996 to czas pojawienia sie DV. Taniego i rewelacyjnego formatu, ewolucji Video8 do standardow cyfrowych. Pojawienie sie DV wyznaczylo wiele obecnie uzywanych standardow od IEC 61834 do IEEE 1394. DV i mniejsze MiniDV umozliwilo filmowanie w dowolnym miejscu i prawie bez kosztow. Stworzylo termin no-budget cinema. Czyli "kino bez budzetu". Transfer video przy kodowaniu DCT siegal 36mbit, 16bitowy dzwiek oferowal 2 cyfrowe kanaly o czestotliwosci probkowania 48khz i rozdzielczosc 12bitow przy 4 kanalach.
Wkrotce po premierze pojawila sie druga wersja zwana HDV, bylo to dokladnie to samo co DV lecz uzywalo kodeka MPEG-2 do kodowania video.
Formaty profesjonalne to DVCAM i DVCPRO ktore umozliwiaja nagrywanie pelnego HDTV.
Calkowita nowoscia DV jest umieszczenie malego chipa EEPROM zwanego MIC ktory przechowywal na kasecie dane dotyczace nagrywania.
90 minutowa kasetka DV przechowuje 13 Gigabajtow danych.
Calkiem niezle ale w tym roku swoja premiere mialo jeszcze jedno rewolucyjne wydarzenie.
Pojawienie sie DVD. Znane jako Digital Versatile Disc, lub Digital Video Disc umozliwia przechowywanie od okolo 4.40 do okolo 19 gigabajtow danych. Co zreszta wszyscy doskonale wiemy. Jednak nie kazdy wie iz DVD jest rowniez efektem wojny formatow. Juz donosze o co chodzi :
Od roku 1990 rownolegle opracowywane byly dwie technologie,
MultiMedia Compact Disc (MMCD) - wymyslane przez Sony i Philips.
Oraz Super Density disc (SD), opracowywany przez Toshiba, Time-Warner, Matsushita Electric, Hitachi, Mitsubishi Electric, Pioneer, Thomson, and JVC.
Sedzia w tej wojnie byl IBM i jego prezes Lou Gerstner.
6 lat trwala bitwa, az wspomniany Lou postanowil zakonczyc ja i polaczyc dwa rywalizujace obozy. Obydwa formaty mialy ogromne zalety i wady, postanowiono wiec je polaczyc by stworzyc rewolucyjny i doskonaly system. I tak narodzilo sie DVD.
Wkrotce wiekszosc filmowcow zaadaptowalo nowy standard, prawie wszystkie firmy produkujace sprzet przestawily sie na produkcje DVD. Efektem jest tani nosnik, oferujacy swietna jakosc obrazu i dzwieku.
Witamy w terazniejszosci.
W 1998 roku, czyli nie znowu tak dawno nastapil ostatni zryw koalicji JVC, Matsushita, Hitachi i Philipsa. Postanowiono wskrzesic S-VHS prezentujac format D-VHS o ktorym zapewne wielu z Was slyszalo.
Bylo to ni mniej ni wiecej jak W-VHS ktore zapisywalo dane w MPEG-2 na zwylych tasmach S-VHS ktore mialy pojemnosc okolo 30 gigabajtow. Standard mogl transportowac zarowno sygnaly SD jak i HD.
O dziwo do tego dziwnego mariazu starego z nowym udalo sie przekonac wielkie wytwornie filmowe i w 2002 roku ukazaly sie kasety z filmami oznaczone jako D-Theather. 20th Century Fox, Artisan Entertainment, DreamWorks i Universal Pictures wydalo kilka swoich najwiekszych filmow w tym formacie, oferujacym rozdzielczosci 720p/1080i i dzwiek Dolby Digital. Przypominam ze na rynku od dwoch lat istnial juz DVD. D-VHS poniosl kleske, byl drogi, awaryjny i niewiele firm go wspieralo. Pewnie bedzie kiedys klasykiem poszukiwanym przez kolekcjonerow. Szkoda ze nadal odtwarzacze i rekordery kosztuja mase pieniedzy.
Dokoncze poznym wieczorem
Prekursorem tasmy Video jest system VERA. Opracowany w 1952 roku przez korporacje BBC. System uzywal nieruchomych glowic odczytujacych tasme nawinieta na szpule. Ze wzgledu na glowice tasma musiala poruszac sie z zawrotnymi predkosciami, ponad 5 (PIĘĆ) metrów na sekunde. To sprawialo ze na 52centymetrowej srednicy szpuli mozna bylo nagrac 15 minut 402 liniowego czarnobialego obrazu. W ciagu 6 lat ulepszona VERA umozliwila nagrywanie 625 liniowego obrazu PAL/SECAM, lecz wymagalo to jeszcze szybsze przesuwanie tasmy.
Smierc formatu datowana jest na przejscie przez organizacje BBC na nowy system w 1958 roku.
A byl to Quadruplex. Opracowany w 1956 roku przez firme Ampex z kaliforni.
Format byl rewolucyjny, po raz pierwszy zastosowano 4 ruchome obracajace sie z predkoscia 14000RPG glowice, ktore z niewielkimi modyfikacjami uzywane sa do dzisiaj. Tasma rowniez byla dostarczana na szpulach. Miala 2 cale, na szpuli miescilo sie 1.5km tasmy co wystarczalo na 1 godzine nagrania.
Quadruplex wymyslilo kilku wybitnych i znanych inzynierow : miedzyinnymi Ray Dolby. Ktory pozniej stworzyl Dolby Laboratories.
Nastepny krok milowy datowany jest na rok 1965, Ampex rozwijajac swoja technologie stworzylo standard tasmy video Typ A. Ktory niestety nie otrzymal od organizacji FCC certyfikacji i niebyl szeroko uzywany w przemysle telewizyjnym. Natomiast wyznaczyl przyszlosc dla wiekszosci nowych formatow stosujac 1 calowa tasme video (wciaz nawinieta na szpule).
I tu dochodzimy to pierwszego wielkiego wystepu firmy Sony.
W 1969 roku Sony Corporation zaprezentowala U-Matic. Tasme video zamknieta w kasecie. Miala rewolucyjne parametry jak na tamte czasy. Byla tak doskonala ze udoskonalano i uzywano jej przez 30 lat. Minelo 37 lat a kazda szanujaca sie stacja telewizyjna ma na stanie w dalszym ciagu rekordery U-Matic. Ciekawostka jest fakt iz byla to pierwsza tasma ktora umozliwiala przenoszenie cyfrowego dzwieku, dzieki konwerterowi PCM, uzywano jej jako masterów dla plyt CD.
Pierwszym szeroko znanym formatem domowym byl VCR (Video Casette Recording, to nie blad). Zaprezentowany przez firme Philips w 1972 roku. Format jest uznawany za prekursora VHS, rozwijany bardzo dlugo przez firme Philips, doczekal sie wersji LP (Long Play), pierwszy domowy odtwarzacz nazywal sie N1500 i kosztowal 600 funtow (tyle co male auto). Mimo wielu wad, system byl rewolucyjny i popchnal do przodu caly przemysl Video.
1975 - Betamax...wielki zwyciezca, i wielki przegrany...
Jest rok 1975, Sony po wielkim sukcesie U-Matic przygotowalo jego nastepce przeznaczonego dla uzytkownika domowego. Betamax.
Byl rewelacja sama w sobie. Sony uznalo iz format jest tak rewolucyjny ze tylko niewielu bedzie produkowac jego peryferia i urzadzenia, ogromne koszta licencji sprawily ze JVC i Matsushita odlaczyly sie od grupy i postanowili stworzyc wlasny format. Ale o tym pozniej.
Drugi gwozdz do trumny to odmowna decyzja Sony na prosbe organizacji RCA o stworzenie wersji Long Play (4 godziny). Sony stwierdzilo iz taki zabieg obnizyl by znaczaco jakosc nagrania (i mial racje). JVC ze swoim VHS niemialo z tym problemu...
Wielkim zwyciestwem Betamax bylo wygranie z Universal Studios przed sadem najwyzszym USA sprawy, w ktorej chodzilo o przyszlosc WSZYSTKICH formatow video. Chodzilo o prawo obywatela do nagrywania Video. Sad orzekl iz kazdy obywatel ma prawo nagrywać video w osobistych i nieszkodliwych celach. Od tego momentu nagrywanie stalo sie legalne.
Kolejna wygrana Betamax'u to Betacam. Format profesjonalny. Uzywany do dzisiaj do Elektronicznej wymiany Newsów.
Wersja profesjonalna VHS zwana MII nie wytrzymala konkurencji i umarla bardzo szybko.
Betamax ewoluowal w wiele znanych formatow, od BetaHiFi (ktory jako pierwszy nagrywal sygnal komponentowy NTSC (Luminancja i Chrominancja). I tak powstal pierwszy znak technologiczny : "HiFi Ready"
Ostatnia rewolucja Beta bylo SuperBeta, format 800 liniowy.
Wszystkie te rewolucje zostaly po mniej wiecej roku skopiowane przez układ JVC. I wypuszczone pod innymi nazwami (BetaHiFi- VHS HQ, SuperBeta = SuperVHS).
Podsumowując, Beta ze swoja o wiele lepsza jakoscia obrazu przegrala z VHS, ktory produkowany przez 40 niezaleznych firm (wobec 12) byl bardziej dostepny. O dziwo w Europie, a szczegolnie w wielkiej Brytanii Beta odnosila ogromny sukces, przejmujac 1/3 rynku Video na dlugie lata. Sony probowalo nadrabiac bledy, wypuszczajac udoskonalone wersje, w tym 3 i pol godzinna tasme. Jednak nic nie bylo w stanie powstrzymac VHS na ktorym zaczeto wydawac filmy pornograficzne, niezwykle popularne w latach 80tych. Na Becie takich filmow niebylo gdyz Sony zabronilo wydawania takich produkcji.
Wojna trwala 13 lat. Sony poddalo sie, konczac produkcje BetaMax w 1988 roku.
W 1976 roku Niemiecka firma Bosch zaprezentowalo tasme video Typ B. Wzorowana na typie A. Niestety tasma ta miala ogromne ograniczenia (naprzyklad brak stop klatki
). Format umarl cicho i bezbolesnie.Typ C zaprezentowany przez koalicje Ampex i Sony pod koniec 1976 roku stal sie przemyslowym standardem do 1983 roku. Zastapil Quadruplex. A jego niewiarygodna, porownywalna z sygnalem komponentowym (mimo iz byl to format kompozytowy) jakosc obrazu sprawila ze Typ C stal sie standardem video tasmy szpulowej. W 1983 zastapila go profesjonalna wersja BetaMax zwana Betacam. Zapewniajaca jeszcze lepsza jakosc obrazu.
Wrzesien 1976 to czas pokazania przez JVC i Matsushita formatu VHS.
System pelen niedoskonalosci, lecz niezwykle adaptowalny. Umozliwiajacy przechowywanie nagran w wielu formatach. Produkowany i udoskonalany, przez koalicje 40 glownych czlonkow. (od 1988 roku rowniez przez Sony). Wielce ustandaryzowana. Przyjmowana przez wiekszosc krajow swiata. Standard otwarty. Niezwykle dlugi czas nagrania (368 metrowa tasma pozwalala na zapisanie 4 godzin w trybie SP). Ewoluowala w VHS-HQ, SVHS, VHS-C i MII, jednak te formaty nieprzyjely sie zbyt dobrze w porownaniu do typowego VHS.
Zwyciezca pierwszej wielkiej wojny formatow.
Rok 1978 przeszedl niezauwazenie dla wojny formatow, jednak byl to rok znaczacy. Pojawil sie bowiem pierwszy komercyjny dysk optyczny na ktorym przechowywano obraz, mowa o DiscoVision. Patent przypadl nieznanej firmie MCA. Ktora rozpoczela promowanie swojego formatu. Robila to jednak nieudolnie do czasu w ktorym pojawila sie firma Pioneer, pierwszym popularnym produktem Pioneer byl odtwarzacz zwany Laser Videodisc player. Ktory rozpromowal Discovision jako Laserdisc, ktory stal sie ogromnym hitem w Japonii. Oraz pozadanym standardem w USA. Laserdisc oferowal bardzo dobra jakosc obrazu, zupelnie nieporownywalna z niczym co do tej pory bylo na rynku. Wada to brak mozliwosci nagrywania. Jednak Laserdisc stal sie ulubionym standardem Videofili na calym swiecie przez lata. Format byl rozwijany, powstaly jego liczne mutacje, od Squeeze LD po CRV (jeden dysk CRV wazyl prawie kilogram).
Dzisiaj Laserdisc jest poszukiwany przez kolekcjonerow na calym swiecie, a niektore tytuly jak BladeRunner dochodza do 700$ na aukcjach internetowych.
W 1979 roku pojawila sie totalna porazka firm Philips, Grundig i Bang & Olufsen. Mowa o Video 2000, systemie stworzonym by walczyc w "wielkiej wojnie formatów". Efekt byl porazajacy. System nie wyszedl nawet poza europe. Pojawilo sie zaledwie kilka odtwarzaczy/rekorderow ktore nieuzyskaly zadnej popularnosci. Technologicznie lepsza (pojawila sie 3 lata pozniej), nie zdolala jednak dorownac glownym atutom dominujacych technologii (Betamax i VHS). Glowna przyczyna smierci tego formatu byl system DTF, ktory mial byc rewolucyjny a okazal sie niedokonczony, powodujacy niekompatybilnosc sprzetu (kaseta nagrana na jednym rekorderze niebyla prawidlowo odtwarzana w drugim).
W roku 1981 RCA postanowilo konkurowac z Laserdisc wypuszczajac SelectaVision. Niezwykle kuriozalne dyski analogowe, na ktorych obraz byl przechowywany w bardzo zblizony sposob do starozytnych adapterow. Dysk kladlo sie na ruchomej tacy, a na nim opuszczalo sie specjalna igle ktora odczytywala obraz i dzwiek. Dzisiaj dyski CED to biale kruki. A ukazalo sie na nim tylko kilkadziesiat tytulow. Ostatnim byla The Jevel of the Nile z Michaelem Douglasem.
W 1982 roku pojawil sie format Mini systemu VHS, czyli VHS-C.
Nie zmieniono praktycznie nic, poza miniaturyzacja kasety, tasmy i rekorderow. JVC pozazdroscil Becie kamer video. A kasety VHS byly poprostu za duze, problem ten mial rozwiazac VHS-C. Nie rozwiazal. Miniaturyzacja pogorszyla obraz. I nawet pozniejsze wypuszczenie S-VHS-C nie pomoglo gdyz na rynku krolowal juz Hi8 od Sony.
Profesjonalny format "M", wyprodukowany przez Matsushita i RCA mial byc konkurencja dla Betacam. Niebyl. Umarl po dwoch latach i praktycznie o nim zapomniano. Jakosc M, byla bardzo dobra dzieki zapisowi komponentowemu. Jednak na jednej tasmie miescilo sie tylko 20 minut materialu.
W 1983 roku JVC Japan, zaprezentowalo VHD (Video High Density). Ktore bylo swojego rodzaju ewolucja SelectaVision. Dyski przechowywane w kasetce wkladalo sie do odtwarzacza ktory wyjmowal z kasetki dysk, i wypluwal ja spowrotem.
Odczytywanie przebiegalo podobnie co w SelectaVision, elektroda dotykala powierzchni dysku odczytujac roznice w pojemnosci.
Rok 1985 nalezy do Video8, format wynaleziony przez Sony, stal sie absolutnym standardem dla kamkoderow na nastepne 15 lat. Sam w sobie laczyl niezwykle mozliwosci Betamax z brakiem jego wad.
Wkrotce ewoluowal w wersje Hi8. A pozniej w wersje ED, XD, Digital8.
Video8 uzywany jest do dzis w wersji cyfrowej kodeka MiniDV (na tasmie Hi
. Format ten byl dobry zarowno dla zastosowan domowych, jak i profesjonalistow. Jest to ogromny sukces Sony i Betamax. Krok milowy na rynku kamer i video filmowania.
MII (Panasonic M2) bylo ewolucyjna wersja VHS, zaprezentowana przez Panasonic w 1986. Uzywane krotko przez NBC, NHK i PBC zebralo mnostwo krytycznych opinii. M2 mialo powazne bledy konstrukcyjne ktore niejednego dobrego reportera pozbawilo nagrody Pulitzera. Nagrywanie na M2 bylo bowiem losowe, mogles otrzymac material dobrej jakosci, a mogles wrocic z nic niewarta sieczka ze wzgledu na awarie serwo mechanizmow kamer M2. Porazka.
Rok 1986 przyniosl jeszcze jedno wazne wydarzenie. Kolejny produkt niedocenianej dzis firmy Sony. Mowa o promowanym przez SMPTE standardzie "D1". Pierwszy prawdziwy format cyfrowy, pomimo iz juz wczesniej "costam kombinowano" nigdy jeszcze nie pojawil sie w pelni cyfrowy standard. D1 to nieskompresowany komponentowy sygnal video, enkodowany w YCbCr 4:2:2 (po modyfikacjach uzywany do dzisiaj), uzywajacy formatu rastrowego CCIR 601. Cyfrowy dzwiek przesylany byl w PCM i co ciekawostka czasem uzywal osobnej kasety. A zatem na system D1 skladaly sie dwa nosniki. Na najwiekszej kasecie D1 miescilo sie 94 minuty cyfrowego obrazu video. D1 bylo niewyobrazalnie drogie, wymagalo ogromnych zmian w infrastrukturze, lecz jakosc oferowanego obrazu i bardzo szybka ewolucja sprawily ze nawet do dzis jest uzywany.
W roku 1987 pojawilo sie wspomniane wczesniej S-VHS, oferujace 160 linii wiecej niz klasyczne VHS oraz 60% wzrost luminancji osiagniety przez zwiekszenie czestotliwosci.
S-VHS byl drogi, nawet bardzo. Uzyskal jednak niewielka rzesze zwolennikow. A wsrod mniej zamoznych uzytkownikow krazyly legendy o niewiarygodnej jakosci S-VHS. Pozostawaly one w sferze marzen wielu z nas, zaczynajacych interesowac sie HiFi w tamtych czasach. (naprzyklad mnie :>) Rekordery S-VHS mozna bylo kupic az do 2005 roku, kiedy to ostatnia firma (Matsushita - Panasonic) przestala je produkowac. Wkrotce kiedy nie przekonano sie iz S-VHS nie wygra wojny o format HiFi inzynierowie postanowili zaadaptowac go do kamer recznych gdzie poniosl jeszcze bardziej druzgoczaca kleske.
W 1988 roku pojawila sie ewolucyjna wersja standardu D1, nazwana (tak zgadliscie) D2.
Na zlecenie SMPTE firma Ampex miala sprawic ze rewolucyjny format D1 od Sony stanie sie tanszy i bardziej dostepny.
Ampex poltora roku zajelo wymyslenie jak to zrobic. Efekt byl dosc drastyczny, ale zadowalajacy. Postanowiono zrezygnowac z samplowania sygnalu komponentowego na rzecz w pelni enkodowanego w PAL lub NTSC sygnalu kompozytowego zapisywanego bezposrednio na tasmie magnetycznej. Efektem bylo stworzenie cyfrowego kompozytu.
D2 nie wymagalo zmiany calej infrastruktury na cyfrowa ze wzgledu na wspomniane wyjscie kompozytowe. Dzwiek pozostal w PCM, bez zmian w stosunku do D1.
Wkrotce potem walke podjal Panasonic. Produkujac D3.
D3 mialo o wiele lepsze parametry od D2, mimo iz wciaz uzywalo sygnalu kompozytowego. Sygnal video byl samplowany na czterokrotnej czestotliwosci subkarriera koloru, 8 bitow na sample.
Czterokanalowy dzwiek o jakosci 48khz , 16-20bitow w dalszym ciagu w PCM. Bitrate tego calkowicie bezstratnego formatu wynosil 143mbit.
Wkrotce po zaprezentowaniu standardu pojawily sie kamery telewizyjne jego uzywajace, i do dzisiaj sa to JEDYNIE w historii kamery oferujace bezstratne nagrywanie.
Za sprawa Sony, Philips, Matsushita i JVC w roku 1993 pojawil sie pierwszy popularny format dysków Video. A mianowicie Video CD, ktory byl bezposrednia ewolucja formatu CD Video ktory zaprezentowano lecz nie wypuszczono w roku 1980. CD Video byl hybrydowy, analogowo-cyfrowy. Video CD w pelni cyfrowy.
Wykozystywal innowacyjna kompresje MPEG oraz dosc tanie w produkcji zwykle krazki CD. Maksymalna rozdzielczosc nieimponowala. Lecz 352 × 288 byla wystarczajaco konkurencyjna dla panujacego VHS by ukrasc mu kawalek rynku. VideoCD uzyskalo ogromna popularnosc ze wzgledu na swoja niska cene i zadowalajaca jakosc obrazu, oraz kompatybilnosc z Karaoke ktore zyskiwalo coraz wiecej wielbicieli na calym swiecie. W pozniejszym okresie ewoluowalo w SuperVideoCD.
Rok 1994 to czas w ktorym notujemy pierwsze pojawienie sie nazewnictwa Standard Definition TV, High Definition TV. Znowu za sprawa Panasonic oraz jego ewolucyjnego D5. Zwanego tez D3 HD.
D5 uzywal tych samych podstaw co D3, jednak mial juz kompresje 4:1,
i jak na HDTV przystalo pozwalal utrwalac material o rozdzielczosciach 720 linii progresywnie i 1080 linii z przeplotem. Tak tak, to Panasonic i format D5 wyznaczyl te wartosci. Dzwiek PCM pozostal, jednak podwojono liczbe kanalow do 8miu.
Wiele fimow, szczegolnie niskobudzetowych jest nagrywanych w dalszym ciagu na tasmach D5. Ktore sa o wiele tansze niz S16-2k na ktorym nagrywa sie wysoko budzetowe produkcje filmowe. Najwazniejsze jednak jest to ze dane HD zapisane na D5 moga byc edytowane dzisiaj na zwyklych pecetach. A wiec sprzet do produkcji filmowej jest dziesiecio krotnie tanszy niz w przypadku hollywoodzkich urzadzen. Mimo iz juz w 1980 roku rejestrowano filmy w HD za pomoca enkodowania wymyslonego przez NHK zwanego MUSE. To dopiero tani D5 sprawil ze od 1994 roku wszystkie filmy krecone sa w HD.
W 1994 pojawil sie jeszcze przed ostatni zryw JVC i jego VHS, a mianowicie W-VHS. Ktory o dziwo wykozystywal wspomniany system MUSE do zapisywania materialu HD o rozdzielczosci 1180 linii na metalicznej tasmie ukrytej w zwyklej kasecie VHS. Umarl smiercia przedwczesna...
Rok 1996 to czas pojawienia sie DV. Taniego i rewelacyjnego formatu, ewolucji Video8 do standardow cyfrowych. Pojawienie sie DV wyznaczylo wiele obecnie uzywanych standardow od IEC 61834 do IEEE 1394. DV i mniejsze MiniDV umozliwilo filmowanie w dowolnym miejscu i prawie bez kosztow. Stworzylo termin no-budget cinema. Czyli "kino bez budzetu". Transfer video przy kodowaniu DCT siegal 36mbit, 16bitowy dzwiek oferowal 2 cyfrowe kanaly o czestotliwosci probkowania 48khz i rozdzielczosc 12bitow przy 4 kanalach.
Wkrotce po premierze pojawila sie druga wersja zwana HDV, bylo to dokladnie to samo co DV lecz uzywalo kodeka MPEG-2 do kodowania video.
Formaty profesjonalne to DVCAM i DVCPRO ktore umozliwiaja nagrywanie pelnego HDTV.
Calkowita nowoscia DV jest umieszczenie malego chipa EEPROM zwanego MIC ktory przechowywal na kasecie dane dotyczace nagrywania.
90 minutowa kasetka DV przechowuje 13 Gigabajtow danych.
Calkiem niezle ale w tym roku swoja premiere mialo jeszcze jedno rewolucyjne wydarzenie.
Pojawienie sie DVD. Znane jako Digital Versatile Disc, lub Digital Video Disc umozliwia przechowywanie od okolo 4.40 do okolo 19 gigabajtow danych. Co zreszta wszyscy doskonale wiemy. Jednak nie kazdy wie iz DVD jest rowniez efektem wojny formatow. Juz donosze o co chodzi :
Od roku 1990 rownolegle opracowywane byly dwie technologie,
MultiMedia Compact Disc (MMCD) - wymyslane przez Sony i Philips.
Oraz Super Density disc (SD), opracowywany przez Toshiba, Time-Warner, Matsushita Electric, Hitachi, Mitsubishi Electric, Pioneer, Thomson, and JVC.
Sedzia w tej wojnie byl IBM i jego prezes Lou Gerstner.
6 lat trwala bitwa, az wspomniany Lou postanowil zakonczyc ja i polaczyc dwa rywalizujace obozy. Obydwa formaty mialy ogromne zalety i wady, postanowiono wiec je polaczyc by stworzyc rewolucyjny i doskonaly system. I tak narodzilo sie DVD.
Wkrotce wiekszosc filmowcow zaadaptowalo nowy standard, prawie wszystkie firmy produkujace sprzet przestawily sie na produkcje DVD. Efektem jest tani nosnik, oferujacy swietna jakosc obrazu i dzwieku.
Witamy w terazniejszosci.
W 1998 roku, czyli nie znowu tak dawno nastapil ostatni zryw koalicji JVC, Matsushita, Hitachi i Philipsa. Postanowiono wskrzesic S-VHS prezentujac format D-VHS o ktorym zapewne wielu z Was slyszalo.
Bylo to ni mniej ni wiecej jak W-VHS ktore zapisywalo dane w MPEG-2 na zwylych tasmach S-VHS ktore mialy pojemnosc okolo 30 gigabajtow. Standard mogl transportowac zarowno sygnaly SD jak i HD.
O dziwo do tego dziwnego mariazu starego z nowym udalo sie przekonac wielkie wytwornie filmowe i w 2002 roku ukazaly sie kasety z filmami oznaczone jako D-Theather. 20th Century Fox, Artisan Entertainment, DreamWorks i Universal Pictures wydalo kilka swoich najwiekszych filmow w tym formacie, oferujacym rozdzielczosci 720p/1080i i dzwiek Dolby Digital. Przypominam ze na rynku od dwoch lat istnial juz DVD. D-VHS poniosl kleske, byl drogi, awaryjny i niewiele firm go wspieralo. Pewnie bedzie kiedys klasykiem poszukiwanym przez kolekcjonerow. Szkoda ze nadal odtwarzacze i rekordery kosztuja mase pieniedzy.
Dokoncze poznym wieczorem
Ostatnia edycja:
